Samoster wiatrowy jest urządzeniem mechanicznym, które pozwala na utrzymanie stałego kursu jachtu żaglowego względem wiatru pozornego. Kiedy zarówno samoster, jak i żagle są odpowiednio ustawione, jacht niezmiennie trzyma kąt do wiatru, a żagle pozostają wytrymowane. Samoster prowadzi jacht wykorzystując energię wiatru i wody, jest więc niezależny od źródeł energii elektrycznej.
SAMOSTER WIATROWY Z MECHANIZMEM WAHADŁOWYM
Rodzajów samosterów jest wiele. Są samostery bez płetwy (tylko statecznik). Są samostery posiadające własną płetwę sterową oraz takie, które posiadają płetwę pomocniczą powodującą wychylenie steru głównego. Są samostery o pionowej i poziomej osi obrotu lotki.
W tym wpisie skupimy się na samosterze świetnie sprawdzającym się na małych jednostkach żaglowych – samosterze z mechanizmem wahadłowym, o poziomej osi obrotu lotki, gdzie wychylenie statecznika wiatrowego przenoszone jest na ster główny jachtu.
ELEMENTY SAMOSTERU WIATROWEGO
Główne elementy samosteru to:
1. Statecznik wiatrowy (płat wiatrowy/lotka)
2. Płetwa samosteru
3. Zespół połączeń i przełożeń oraz zespół montażowy
Statecznik wiatrowy to element, od którego zaczyna się cały proces. Wiatr działający na lotkę powoduje jej odchylenie i przeniesienie siły na pozostałe elementy samosteru.
Uchylna płetwa samosteru odbiera impuls ze statecznika wiatrowego (statecznik powoduje rotację płetwy). Płetwa wychyla się w ruchu wahadłowym przenosząc siłę wywołaną przepływem wody na ster główny za pomocą systemu przełożeń.
Na elementy samosteru składają się również: rama konstrukcyjna, kolumna z tarczą kursową i rączką nastawną, wahacz z przeciwwagą, elementy mocowania do kadłuba, a także system przełożeń oraz linki i bloki – za pomocą których siła samosteru przekładana jest na rumpel.
Konfiguracja wszystkich elementów zależy od rodzaju i wysokości rufy oraz umiejscowienia samosteru.
SAMOSTER WIATROWY – ZASADA DZIAŁANIA
Zasadę działania samosteru wiatrowego z mechanizmem wahadłowym można streścić w kilku słowach:
- impulsem początkowym jest wiatr
- siłą sterującą – woda
- elementem sterującym – ster główny
Impulsem początkowym jest wiatr odchylający statecznik wiatrowy. Statecznik połączony jest za pomocą popychacza z przekładnią nadającą płetwie samosteru ruch skrętny. Kiedy wychylenie statecznika przekłada się na rotację płetwy, siła przepływającej wody napiera na płetwę i powoduje jej wychylenie. Zespół płetwy samosteru jest połączony z rumplem za pomocą linek i bloków. To właśnie siła przepływającej wody działająca na płetwę powoduje wychylenie rumpla (lub obrót koła sterowego) i steru jachtu oraz zmianę kursu.
Gdy jacht płynie pożądanym kursem, wiatr przestaje działać na statecznik. Statecznik nie powoduje już rotacji płetwy samosteru, a płetwa nie powoduje wychylenia rumpla i steru głównego. Jeśli jacht zboczy z założonego kursu względem wiatru, statecznik się wychyla i cały proces zaczyna się od nowa. Samoster reaguje tak długo, aż jacht powróci na pożądany kurs.
POD ŻAGLAMI – JAK URUCHOMIĆ SAMOSTER
Zaczynamy od opuszczenia płetwy samosteru i zamocowania statecznika wiatrowego. Następnie odblokowujemy wahacz z przeciwwagą. Ustawiamy jacht na pożądanym kursie i trymujemy żagle. Za pomocą rączki nastawnej ustawiamy statecznik wiatrowy tak, aby był on w pionie (gdy wiatr nie oddziałuje na statecznik, ustawia się on w pozycji pionowej). Łańcuszek (przedłużenie linek sterujących) zapinamy na rumpel. I gotowe!
Jeśli niezbyt dokładnie ustawiliśmy kurs lub na fali nie udało się ustawić statecznika dokładnie w pionie, możemy to poprawić – korygując kurs na tarczy kursowej (za pomocą rączki nastawnej) lub zmieniając położenie łańcuszka na rumplu. Poprawiamy ustawienie żagli i cieszymy się żeglugą 🙂